1. Hoe maakt de docent het onderwijs en daarmee de wereld duurzamer?
Bernard is een informaticus die bekendstaat als de go-to persoon voor duurzaamheid aan de Radboud Universiteit, altijd bereid om met zijn kenmerkende enthousiasme en expertise het bereik van duurzame informatica uit te breiden. Zijn naam komt vaak naar voren wanneer duurzaamheid ter sprake komt. Studenten informatica weten hem te vinden op zoek naar scriptieonderwerpen van maatschappelijk belang,. Ook voor collega docenten en medewerkers van de faculteit is Bernard een gesprekspartner met stevige (vak)kennis. Maar niet alleen binnen de faculteit en universiteit wordt hij gevonden. Bernard heeft een sterke aanwezigheid in de media (https://sustainablesoftware.info/media.page) en is actief betrokken bij de zeer actuele informaticavraagstukken in onze maatschappij, onder andere met de gemeente Nijmegen en NOLAI (https://www.ru.nl/nolai), een nationaal onderwijslab dat zich specifiek richt op een bewuste en verantwoorde inzet van AI in het funderend onderwijs Bernard heeft de afgelopen jaren innovatieve onderwijsaanpakken ontwikkeld om duurzaamheid te integreren in de cursus en te koppelen aan de leerstof. In zijn aanpak staat co-creatie met studenten centraal die zowel de studentenkant als de duurzaamheidsaspecten begrijpen. Bekijk deze video over de onderwijsaanpak van Bernard: https://www.youtube.com/watch?v=8Yv7TJlOK20. Dit resulteert in onderwijs dat aanzet tot duurzaam denken én doen. Sinds zijn aanstelling 2,5 jaar geleden als universitair docent (UD) bij het Institute for Computing and Information Sciences (iCIS) van Radboud zijn er zes informaticavakken toegevoegd aan de lijst van Radboud Sustainability Certificate-cursussen, waar er voorheen geen waren. Hij is de kwartiermaker voor Sustainable Digitalization binnen iCIS. Verder heeft hij vanuit FNWI aan het Comeniusproject om duurzaamheid in studies te integreren, waardoor bijvoorbeeld nieuwe samenwerkingen met studenten en verschillende studies van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (FNWI) zijn geïnitieerd.
2. Hoe betrekt de docent leerlingen en studenten actief bij duurzaam onderwijs?
Bernard organiseert regelmatig iCIS sustainability meetups, gericht op zowel studenten als personeel, met als doel een community van studenten op te richten die duurzaamheid belangrijk vindt. Hij maakt een sterke onderscheiding tussen “informatica voor duurzaamheid” (computersystemen en technieken om de wereld duurzamer te maken) en “de duurzaamheid van informatica” (de impact van informatica op duurzaamheid, zoals de energieconsumptie van software, serverfarms of grote taalmodellen). Door dit expliciete onderscheid zien studenten bredere mogelijkheden om duurzaamheid en informatica te verbinden op hun eigen manier en vanuit hun eigen interesse en passie. Zijn rol is essentieel op de afdeling, aangezien duurzaamheid steeds meer wordt opgenomen in de agenda van de onderwijsdirectie, wat leidt tot de integratie van duurzaamheidsaspecten in informaticavakken. Naast het boven genoemde duurzaamheidsvak Sustainability & IT dat hij met een student co-designed heeft, is hij ook altijd actief op zoek naar manieren om aspecten van duurzaamheid op te nemen in bestaande vakken die hij al jaren geeft, op basis van de behoeften van studenten. In zijn vak Operating System Concepts richt hij bijvoorbeeld een deel van zijn eerste college op de geschiedenis van de informatica, waarbij hij de nadruk legt op de vroege vrouwelijke pioniers en hoe het vak na verloop van tijd grotendeels door mannen werd gedomineerd.
3. Hoe helpt de docent leerlingen en studenten om zelf duurzame keuzes te maken en actie te ondernemen (handelingsperspectief)?
Bernard fungeert als een rolmodel op het gebied van duurzaamheid voor zowel studenten als docenten. Zijn originele onderzoeksgebied is de energieconsumptie van software, wat een solide intellectuele basis biedt voor zijn huidige activiteiten. Al op de middelbare school had hij interesse in zowel informatica als biologie. In een interview later, als 24-jarige student, zei hij: “Ook werken aan het algemene grotere goed, de vooruitgang van de mensen, dat lijkt me heel erg leuk”. Dit citaat weerspiegelt zijn toewijding aan duurzaamheid. Hij brengt actuele vraagstukken de collegezaal in en integreert duurzaamheid, waaronder energieconsumptie, ethische overwegingen en genderongelijkheid, in zijn eigen informaticavakken, zoals Operating System Concepts, Operating Systems Security en New Devices Lab. Zoals hierboven al benoemd, is hij voor studenten die maatschappelijk belang in hun scriptieonderwerp zoeken vaak de eerste contactpersoon. Door zowel zijn kennis als zijn enthousiasme en zijn prioriteit voor de behoeften en interesses van studenten wordt hij door studenten zeer gewaardeerd in hun zoektocht naar de rol die zij kunnen spelen om een betere toekomst te creëren. Hierbij, laat hij studenten ook altijd weten dat zij hem ook inspireren, nieuwe inzichten geven en dat hij hun perspectief waardeert, waardoor studenten meteen voelen dat hun keuzes en acties impact hebben.
4. Hoe inspireert de docent anderen binnen én buiten de school om actief mee te doen aan de verduurzaming van het onderwijs?
Bernard initieert en neemt deel aan onderzoeks- en onderwijsvoorstellen om beurzen binnen te halen. Een van deze voorstellen richt zich op een grondig onderzoek naar manieren om duurzaamheid in informaticavakken te integreren, een gebied dat wereldwijd nog in de kinderschoenen staat. Naast zijn bijdrage op afdelingsniveau draagt Bernard graag bij initiatieven in het onderwijs op de faculteit en universiteit. Hij geeft impactvolle presentaties over zijn onderwijs tijdens zowel universitaire als facultaire onderwijssymposia voor docenten. Hij is actief op sociale media, vooral op LinkedIn (https://www.linkedin.com/in/bvgastel/), waar hij een groeiende volgersgroep heeft met ruim 1450 volgers. Tevens verschijnt hij geregeld in de media (https://sustainablesoftware.info/media.page). Bernard geeft inspirerende interviews waarin hij niet alleen de problemen, maar ook mogelijke positieve bijdragen toelicht, aan universiteitsbladen zoals Vox en nationale kranten zoals Trouw (https://www.trouw.nl/nieuws/ik-ben-zelf-niet-direct-vervuilend-zegt-chatgpt-toch-kost-ai-steeds-meer-energie~bc37a1a7/ en https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/europa-wil-ai-techniek-beteugelen-ook-de-grote-co2-voetafdruk-ervan~b8e03ec8/). Onlangs zette hij op Radio 1 AI en duurzaamheid landelijk op de kaart in een kritische reflectie op de AI Action summit in Parijs. Zijn brede blik en originele denkwijze stellen hem in staat om studenten, collega’s en een breder publiek te inspireren door te laten zien dat elke nieuwe (vooral digitale) technologie uitdagingen met zich meebrengt, maar ook kansen biedt om goede alternatieven te bedenken. Om anderen te inspireren om onderwijs duurzamer te maken, betrekt Bernard ook vaak de studenten met wie hij samenwerkt. Hij kent de waarde van het perspectief van studenten en gebruikt dit om anderen te inspireren om ook rekening te houden met de behoeften van studenten. Hij laat duidelijk zien dat onderwijs voor studenten is en dat duurzaamheid cruciaal belang is voor toekomstige generaties. Door dit te benadrukken en studenten te betrekken, inspireert hij nog meer mensen.
5. Met wie werkt de docent buiten de school samen?
- Gemeenten - Lokale bedrijven
Bernard heeft sterke netwerken opgebouwd, onder andere met NOLAI (het Nationaal OnderwijsLab AI), waar hij één dag per week zijn expertise in duurzame digitalisatie, waaronder “sustainable data”, kan toepassen. Een zin die zijn onderzoek, onderwijs en denkwijze typeert, is: “The bigger picture is important; the complete set of measures has to be right.” (https://www.ru.nl/en/about-us/news/the-5-focus-areas-of-nolai). Hij deelt zijn kennis en materialen niet alleen op de Radboud Universiteit, maar ook op veel andere platforms in de vorm van workshops en trainingen. Sinds twee jaar is hij lid van de Adviescommissie Digitale Ethiek in de Gemeente Nijmegen (https://www.nijmegen.nl/over-de-gemeente/adviescommissies/ ) waar hij ethische vraagstukken binnen de lokale digitale samenleving vanuit een duurzaamheidsoptiek bekijkt. Veel van deze kwesties worden ook in zijn onderwijs behandeld, bijvoorbeeld in zijn bachelorvak Sustainability & IT, waardoor studenten nadenken over complexe, real-world problemen.
6. Vertel waarom je deze docent waardeert en hoe deze docent jou inspireert in het verduurzamen van het onderwijs.
Bernard’s enthousiasme en originele kijk zijn besmettelijk voor zowel collega’s (zoals docenten en onderwijsmedewerkers) als studenten. Hij denkt graag mee met collega’s en is een prettige gesprekspartner die vooral de verbinding zoekt met anderen. Zijn toewijding en innovatieve houding hebben hem geholpen bij het ontwikkelen van een nieuw vak, Sustainability & IT, dat zich richt op de steeds belangrijker wordende relatie tussen informatica en duurzaamheid. Niet alleen de inhoud, maar ook de creatieve opdrachten voor studenten zijn gericht op duurzaamheid. Studenten worden uitgedaagd een gevolgde cursus te kiezen en deze te analyseren vanuit een duurzaamheidsperspectief in tweetallen, waarna ze een advies schrijven aan de docenten van dat vak over hoe ze duurzaamheid beter kunnen integreren in hun cursus. Kortom, zijn vak over duurzaamheid heeft een sneeuwbaleffect om veel meer vakken duurzamer te maken. Bernard is altijd op zoek om meer perspectieven om zijn eigen horizon te verbreden. Hij sluit aan bij bijeenkomsten en initiatieven die plaatsvinden op de faculteit en universiteit. Studenten en collega’s voelen dat hun inzicht en mening ertoe doen, wat hen inspireert om impact te blijven maken. Zijn enthousiasme en expertise zijn aanstekelijk en zonder de grote veranderingen die nodig zijn uit het oog te verliezen, waardeert hij ook de kleine stappen van verandering die mensen aanmoedigen om een begin te maken. Voor de zekerheid voeg ik de naam van de docent en de onderwijsinstelling toe: Bernard van Gastel, universitair docent, iCIS, Radboud Universiteit