1. Hoe maakt de docent het onderwijs en daarmee de wereld duurzamer?
Joop de Zwart, heeft als docent bij de Academie voor Duurzaam Gebouwde Omgeving (ADGO) en onderzoeker bij het CoE Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap, grote interesse en veel inzicht en kennis verworven in de complexiteit van de duurzaamheidstransitie. Deze complexiteit weet hij in gesprekken over onderwijsontwikkeling, docentontwikkeling en dus ook in het curriculum telkens weer op toegankelijke én uitdagende wijze te brengen. Daarbij combineert hij zijn unieke tweezijdigheid, namelijk die van bedrijfskundige èn van filosoof. Dat maakt dat zijn ethische/filosofische aanpak, en dus ook de wijze van voorleggen van de uitdaging, juist bij deze academie, de ‘doeners’ open (gaan) staan voor die stap meer. De sociale innovatie die de duurzame transitie vormt, wordt door Joop uitgedragen in de diverse gremia van ADGO en hij maakt daar mooie verbindingen op geheel eigen wijze. Zijn concrete initiatief om naar Calais te gaan en collega’s en studenten van de minor Disruptive Events te laten ervaren in plaats van te overtuigen spreekt voor de wijze waarop Joop duurzaamheid benadert. Als je de ‘randen van Europa’ laat zien, komen er dilemma’s vanuit verantwoord onderwijs bij kijken. Hoe heb je aandacht voor de situatie ter plaatse en voor de persoonlijke weerbaarheid van de studenten? Joop is echter ook concreter en dat betreft bijvoorbeeld de ontwikkeling van de module Circulair Bouwen voor tweedejaars studenten van de opleiding Bouwkundige Bedrijfskunde. Of volgens een collega-onderzoeksdocent: “Als student zou ik gewild hebben dat ik een docent als Joop had gehad. Zo’n docent waar je ademloos naar kon luisteren en na jaren nog steeds de boodschap herinnert. Colleges zijn geen lessen. Joop vertelt verhalen waarin hij de thema’s van de SDG’s koppelt aan gebeurtenissen in de actualiteit of illustreert met de bezoeken met studenten naar vluchtelingen in Calais. Joop plaatst deze gebeurtenissen niet alleen in een duurzaam perspectief maar geeft ieder ook op een zodanige wijze een ethische spiegel mee dat iedereen op zijn eigen wijze daar wel in moet kijken en tot inzicht komt. Je ziet het pas als je het ziet en dan kun je er niet meer omheen. Impact maken zonder Power Point!”
2. Hoe betrekt de docent leerlingen en studenten actief bij duurzaam onderwijs?
Joop brengt duurzaamheid concreet en actief in zijn onderwijsactiviteiten, zoals het eerder genoemde bezoeken van de vluchtelingenpopvang in Calais. Andere voorbeelden zijn het verzorgen van het derdejaars vak Sustainable Real Estate Development en het behandelen van de specialisatie Ethiek in multidisciplinaire studentenprojecten. Bij de activiteiten van Joop leren de studenten dat elk vraagstuk verschillende dimensies heeft, dat er een keerzijde bestaat en hoe belangrijk het is om juist daar naar te kijken. Hier komt de achtergrond in de filosofie van Joop goed van pas. Hij stelt als een ware Socrates vragen en laat de studenten nadenken over de vraag wat goed is om te doen en waarom. Als een ware Aristoteles komt hij met voorbeelden uit de praktijk, waarvan hij weet dat ze studenten aanspreken en tot nadenken zetten. Hij laat studenten beseffen dat niet alleen financiële waarde relevant is, maar dat toekomstwaarde, duurzaam en sociaal verantwoordelijk en circulair zeker zo belangrijk zijn in de vastgoedontwikkeling en het beheer ervan. Joop werkt voor de Academie Duurzaam Gebouwde Omgeving, waar duurzaam onderwijs (zoals in veel opleidingen) nogal eens wordt ingevuld als een puur technisch vraagstuk met een specifiek technische oplossing (bijvoorbeeld op het gebied van materiaalgebruik). Met zijn voorbeelden draagt Joop uit dat dát niet het hele verhaal is.
3. Hoe helpt de docent leerlingen en studenten om zelf duurzame keuzes te maken en actie te ondernemen (handelingsperspectief)?
In de vragen hiervoor is daar al een en ander over geschreven, met als sprekend voorbeeld het meenemen van studenten naar een vluchtelingenkamp in Calais waar ze daadwerkelijk meehelpen in de keukens om eten voor de vluchtelingen te bereiden en ook in contact komen met vluchtelingen bij het uitserveren van het eten. Dat is meer dan een handelingsperspectief bieden, dat is ze direct laten handelen. Daarnaast start binnenkort met twee lectoraten een samenwerking over rekenen aan duurzaamheid in de afstudeerfase, waarmee afstudeerders aan den lijve ondervinden hoe ze duurzaamheid in hun werkzame leven kunnen meenemen. Joop geeft hier op inspirerende wijze richting en invulling aan door met de studenten van het afstudeeratelier in gesprek te gaan en ze dus concreet een ander handelingsperspectief te bieden.
4. Hoe inspireert de docent anderen binnen én buiten de school om actief mee te doen aan de verduurzaming van het onderwijs?
Joop heeft vele contacten met het bedrijfsleven, vooral uit de bouwwereld. Ook met veel oud-studenten onderhoudt hij nog contacten en hij was mede-organisator van het lustrum van de opleiding Bouwtechnische Bedrijfskunde waar het thema Brede Welvaart centraal stond. Daarbij komt ook duurzaamheid in de gesprekken met bedrijven en in de opdrachten voor studenten terug . Een voorbeeld hiervan is het materialenpaspoort dat werd ontwikkeld voor bouwbedrijf J.P. van Eesteren uit Gouda. Maar het blijft niet persé beperkt tot de bouwsector en Joop is bijvoorbeeld veelvuldig deelnemer aan de bijeenkomsten van het lectorenplatform Circulaire Economie en werkte hij mee aan onderzoek naar inkoop, ontwerp en constructie van noodhospitalen van Artsen Zonder Grenzen, waaruit aanbevelingen kwamen, waarmee de duurzaamheid en circulariteit gedurende de gehele levensduur van de tenten verbetert. Tenslotte is zijn onafgebroken ijver om bij ‘lean denken’ dat toch vooral een economische kijk heeft, te ijveren voor een waardebenadering. Niet alleen waarde voor de aandeelhouder, maar meervoudige waarde waarin alle stakeholders tot hun recht komen. De inspanningen van Joop in het lectoraat Impactvolle Waardeketens hebben tot diverse presentaties op symposia geleid, tot artikelen in wetenschappelijke en vakbladen en tot integratie van meervoudige waardecreatie in het studieboek ‘Lean Green Belt’.
5. Met wie werkt de docent buiten de school samen?
- Buurtbewoners - Gemeenten - Lokale bedrijven - Anders, ...
Joop is betrokken bij zijn wijk, de politiek in de gemeente Waalwijk (als lid van de steunfractie van CU) en de kerk. Joop deelt niet veel over zijn privé leven. Wel deelt hij zijn liefde voor muziek en vooral Bach. Hij liet zijn collega’s ook dat ervaren bij bijvoorbeeld zijn 25 jarig jubileum met klein concert afgewisseld met filosofische bespiegelingen. Is dat duurzaam? Misschien niet in letterlijke zin, maar het is juist die kant van Joop die je wel doet stilstaan bij dat wat er toe doet. Hij rijdt elektrisch (in zijn gele Peugeot e-208) of fietst (dat heeft zijn voorkeur) naar school, heeft zonnepanelen, vermijdt vliegen en tracht ook nog enigszins verantwoord een duurzame leefstijl te hanteren. Maar op zijn Joop’s relativerend: ‘het vlees is zwak en dat geldt zeker voor mij’
6. Vertel waarom je deze docent waardeert en hoe deze docent jou inspireert in het verduurzamen van het onderwijs.
Joop de Zwart is heel bescheiden, zoals hiervoor al bleek. Tegelijk is hij heel betrokken bij de mensen om hem heen, of dat nu studenten, collega-docenten of -onderzoekers, vrienden of familieleden zijn. Een gesprek met Joop biedt nieuwe inzichten met als leidend uitgangspunt duurzaamheid, in de meest brede zin van het woord. Hij is een prachtmens, wat ook bleek bij de rondvraag voor voorgaande teksten en resulteerde in enthousiaste bijdragen van collega's uit de Academie voor Duurzaam Gebouwde Omgeving en vanuit het lectoraat Impactvolle Waardeketens. Daarnaast sptreekt de grote opkomst tijdens zijn 25-jarige jubileum jongstleden september boekdelen.