1. Typeer de docent in de duurzame impact die hij/zij/hen maakt.
Henk van Ginkel is vmbo-docent (op ZZP basis) Bouwen Wonen Interieur (BWI) bij Het Perron, een school voor vmbo en praktijkonderwijs in Veenendaal. Maar dat niet alleen. Naast zijn docentschap is Henk:
- regiocoördinator voor 2 (van de 5) regio's van het Platform vmbo BWI, waarbij landelijk zo'n 180 BWI-scholen zijn aangesloten. Dit scholenplatform is mede op initiatief van Henk van Ginkel en landelijk coördinator Cor de Ridder in 2023 aangesloten bij de ReUse Alliance. Marktpartijen hebben zich daarin verenigd om te bouwen aan een circulaire meubelbranche, dus duurzame toekomstige werkgelegenheid voor BWI-leerlingen
- trainer van docenten voor het nieuwe BWI-keuzevak Circulair en duurzaam bouwen, dat hij samen met anderen op de rit heeft gezet, zie https://bijscholingvmbo.nl/bg/bwi/circulair-en-duurzaam-bouwen
- Eén van de aanvragers van een nieuw vmbo-vak rondom Biobased bouwen, dat nu in behandeling is.
2. Hoe betrekt de docent leerlingen/studenten in het samenstellen van duurzaamonderwijs?
In een interview voor de start van de ReUse Alliance in najaar 2022 vertelde Henk dat leerlingen prima willen leren repareren of upcyclen van meubels en materialen. Maar het zijn de docenten die het in hun onderwijs moeten brengen. Zij moeten het voor zich zien.
Met dat inzicht is Henk van Ginkel dus meteen met zijn leerlingen aan de slag gegaan. Zij maken nu o.a. gave dienbladen met ingelegde mozaïeken van diverse soorten hergebruikt hout. Liefde voor het ambacht, en de kunst om te werken met wat er al voorhanden is, spreekt daaruit! Inspirerend voor de leerlingen, hun ouders en omgeving, en voor collega-docenten.
Henk nam het voortouw voor een samenwerking met de kringloopwinkel op te zetten voor de levering van meubels en materialen aan de school. Leerlingen weten daardoor de kringloop te vinden.
Vooral ervaren ze hoe zijzelf prachtige werkstukken kunnen maken van bestaande spullen en hergebruikte materialen. Spullen die veelal onverkoopbaar zijn in de kringloop, zoals zware donkerbruine tafels, redden zij nu van de verbrandingsoven bij het afval(=grondstoffen)bedrijf. Dankzij hun houtbewerkingsvaardigheden maken de leerlingen eerder ongewenste spullen tot een bron van hoogwaardige hooggrondstoffen.
3. Hoe biedt de docent handelingsperspectief aan leerlingen/studenten?
Het Platform vmbo BWI ontwikkelt lesmaterialen voor de aangesloten scholen, maar rondom repareren en hergebruik zijn er nu nog geen lessen. De meeste docenten bestellen nu nog nieuwe materialen voor de opdrachten. Door zelf gericht naar bestaande materialen op zoek te gaan, en daarbij opdrachten voor de leerlingen uit te werken, laat hij zien dat dit kan!
Niet alleen zijn eigen leerlingen maken zo kennis met . Maar ook aan BWI-docenten op andere scholen. Zodat die ook in de eigen lessen met hun leerlingen meer aandacht geven aan circulair en duurzaam werken.
4. Hoe krijgt de docent anderen binnen de school mee in duurzame ontwikkeling?
Henk vervult een spin-in-het-web-rol binnen het bouw- en interieur-onderwijs. Door de combinatie van vele verschillende activiteiten weet hij zo buitengewoon veel impact te maken voor duurzame ontwikkeling van het vmbo-profiel BWI, o.a. door:
- direct te werken met vmbo-leerlingen, door zelf lessen circulair vorm te geven. En daarmee voor collega's een lonkend perspectief te schetsen, praktisch uitgewerkt op basis van eigen ervaringen
- de weg te banen te voor structureel duurzame onderwijsinnovaties door nieuwe vakken te introduceren. De nieuwe BWI-vakken voor circulair bouwen en mens- en milieuvriendelijke biobased materialen, maken het voor BWI-docenten eenvoudiger om deze belangrijke thema's in hun lessen op te nemen. Henk is betrokken bij de aanvraag en inhoudelijke uitwerking daarvan, en hij verzorgt docententrainingen in het bijscholingsprogramma. Zo helpt hij om binnen de bestaande structuren, zowel qua eindtermen als kennisdeling, het opleiden voor een duurzame toekomst in te bedden.
- in alle docentenmeetings van het Platform vmbo BWI volop aandacht te schenken aan duurzame kennis en vaardigheden. Zo maakten in najaar 2023 circa 150 collega-BWI-docenten in 5 regiobijeenkomsten nader kennis met het werken met de warmtebeeldcamera (die 'isolatielekken' zichtbaar maakt). Ook was er op deze regiomeetings ruimte voor een onderzoek vanuit het programma Circulaire Ambachtscentra van Rijkswaterstaat met als doel om het hergebruik van materialen en meubels leren repareren op de BWI-scholen te stimuleren.
NB. Voor dit onderzoek liet Rijkswaterstaat een korte introductievideo maken over een upcyclecentrum. Eén van de bevindingen van dit onderzoek (uitgevoerd door ikcirculeer.nl) was dat de meeste BWI-docenten graag meer duurzaamheid in hun lessen wil brengen en dat ondersteuning daarbij zeer welkom is. De samenwerking (die mede dankzij Henk van Ginkel op is gang gekomen) tussen Platform vmbo BWI, Rijkswaterstaat en de ReUse Alliance, kan daaraan verder bijdragen.
5. Op welke manier is de docent een inspiratie voor (beginnend) docenten, leerlingen, studenten, collega’s en de omgeving buiten de school?
Zie hierboven. Samenvattend:
- door zelf lessen vorm te geven, door met leerlingen aan de slag te gaan met circulair werken.
- door te helpen om meer duurzaamheid in het BWI-curriculum te brengen, o.a. via mede ontwikkelen van nieuwe keuzevakken, en een check te ondersteunen op de bestaande eindtermen van de profielvakken BWI, door die te laten analyseren vanuit een duurzaamheidsperspectief
- door docententrainingen te geven rondom circulair en duurzaam bouwen
- door open te staan voor samenwerking met bedrijven en (overheids)organisaties met een duurzame missie en daar anderen daarmee te inspireren binnen het netwerk van BWI-scholen.
6. Wat maakt de docent een vernieuwer in denken en doen? Brengt de docent bijvoorbeeld nog niet eerder uitgevoerde ideeën naar voren, zorgt voor vernieuwing van denkpatronen over afval, voeding, schoolgebouw, lesprogramma enz.
Met een open, kritische en ondernemende houding, maakt Henk van Ginkel duurzaam hèt verschil voor toekomstgericht bouwonderwijs. In een branche die soms als conservatief gezien wordt, weet hij samen met de collega's van het Platform vmbo BWI een positieve beweging op gang te brengen, die vmbo-leerlingen en -docenten uitnodigt en ondersteunt om zelf een duurzame bijdrage te leveren in de eigen omgeving.
7. Een duurzame docent heeft een brede/integrale opvatting van duurzaamheid. Hoe brengt de docent meerdere facetten van duurzaamheid bij elkaar binnen (vakoverstijgende) projecten en lessen?
Voor een de transitie naar een duurzame samenleving zijn leerlingen en studenten in het beroepsonderwijs onmisbaar. In Nederland bestaat er een sterke scheiding tussen meer praktisch danwel cognitief lerenden, die -zeer onterecht en onlogisch- verschillend worden gewaardeerd, zoals ook blijkt uit de benamingen laagopgeleid versus hoogopgeleid.
Duurzaam opleiden betekent: Waarde creëren voor mensen en materialen (met dank aan het sterke motto van Zwols circulair ambachtsnetwerk WaardeRing). Door te werken aan circulariteit op een school voor vmbo- en praktijkonderwijs Henk van Ginkel brengt Henk van Ginkel duurzaam opleiden in de dubbele betekenis van zowel 'inclusief' als 'circulair' in de praktijk.
Daarmee tikt hij meteen de volgende werelddoelen (Sustainable Development Goals of SGDs) aan: SDG4 kwaliteitsonderwijs, SDG9 ongelijkheid verminderen, SDG11 duurzame steden en gemeenschappen, SDG12 verantwoorde consumptie en productie. Maar SDGs staan nooit op zichzelf, een verbetering van de situatie voor een doel, levert veelal ook een positief effect op voor de andere SDGs.
Door geen nieuwe grondstoffen (o.a. hout) te gebruiken, draagt circulair opleiden ook bij aan SDG13 klimaatactie en SDG15 biodiversiteit op het land. De verbinding met SDG8 waardig werk en florerende economie en SDG9 wat betreft logistiek en kennisinfrastructuur, die is ook eenvoudig te maken, voor de benefits van het integreren van circulariteit in het bouw- en meubelonderwijs binnen het vmbo.
Het is niet altijd eenvoudig om de SDGs in de overvolle curricula een plek te kunnen geven. De vertaalslag van werelddoelen naar praktische opdrachten, gebeurt niet vanzelf. Het lerarentekort helpt daarbij ook niet. Circulair ondernemende en verbindende docenten, zoals Henk van Ginkel, zijn daardoor extra belangrijk. Mooi dat de Duurzame docent verkiezing die pionierende docenten die kansen zien en benutten, die de urgentie van duurzaam onderwijs omzetten in actie van binnenuit, in het zonnetje zet.
8. Hoe werkt de docent samen met de (school) omgeving en externe partijen? Denk aan het samenwerken met gemeenten, Natuur en Milieu Educatiecentra, waterschappen, lokale bedrijven, NGO’s en buurtbewoners.
Het onderzoeksverslag 'Meubels leren repareren in het vmbo. Hoe kan circulariteit een grotere rol krijgen binnen het vmbo-profiel Bouwen Wonen Interieur?' (in bijlage) laat zien hoe het Platform vmbo BWI bouwt aan een inspirerend ecosysteem voor vmbo-docenten die in hun eigen context invulling willen geven aan duurzaam onderwijs. Op initiatief van coördinatoren Henk van Ginkel en Cor de Ridder heeft dit scholenplatform het Manifest voor een duurzaam innovatieve meubelbranche onderschreven, en zich aangesloten bij de ReUse Alliance, zie https://reusealliance.nl/partners/ Met de aanbevelingen uit dit onderzoek staan nieuwe acties op stapel in afstemming met de circulaire ambachtscentra in elke regio. In een circulair ambachtscentrum werken afvalinzamelaar(s), kringloopwinkel(s), gemeente(s), bedrijven, Repair Café's en het onderwijsveld samen. In elke regio krijgt dat op een eigen manier vorm. De samenwerking van de BWI-coördinatoren Cor en Henk met het landelijke programma Circulaire Ambachtscentra van Rijkswaterstaat, ondersteunt dat docenten en ambachtscentra elkaar weten te vinden. Dat klinkt als nabije toekomstmuziek.