1. Typeer de docent in de duurzame impact die hij/zij/hen maakt.
Joan de Ruijter is een enthousiaste organisator, die geen gelegenheid voorbij laat gaan om te laten zien dat klimaatactivisme tegelijkertijd moeilijk, belangrijk en bevredigend is. In 2021 publiceerde zij met drie andere filosofiedocenten ‘Denken over democratie’ met daarin aandacht voor klimaatactivisme en burgerberaad over klimaat. Over deze theorie schreef Joan de Young Adultroman ‘Lupus’ (2021) waarin een meisje, via een docent die bij Extinction Rebellion zit, leert hoe ze in opstand kan komen tegen een malafide machthebber. Uitgever Lemniscaat zette het symbool van Extinction Rebellion op de kaft (een zandloper).
Joan heeft dit jaar een ‘tussenjaar’ en werkt even niet op het 4e Gymnasium, maar studeert Nederlands en loopt een dag in de week stage voor het vak Nederlands op het Marcanti Lyceum havo/vmbo. Afgelopen jaar heeft ze op het 4e Gymnasium excursies gedaan met leerlingen van de klimaatclub en collega’s (zowel van OP als OOP) met succes aangemoedigd betrokken te zijn bij demonstraties en excursies.
2. Hoe betrekt de docent leerlingen/studenten in het samenstellen van duurzaamonderwijs?
Met de Klimaatclub regelematig bijeenkomen. De ideeën voor de excursies, ook de projectdagen naar Tata Steel zijn bedacht door leerlingen!
3. Hoe biedt de docent handelingsperspectief aan leerlingen/studenten?
Door met leerlingen uit de klimaatclub en leerlingen in de les te praten en te proberen van ‘Daar heb je toch niks aan’ naar actie te gaan. Als we een activiteit hebben, stuurt Joan altijd de hele school een mail met uitleg, zodat zij misschien ook eerder actie ondernemen.
4. Hoe krijgt de docent anderen binnen de school mee in duurzame ontwikkeling?
Dat is een probleem, iedereen is druk. Ze stuurt mails over alle activiteiten van de klimaatclub. Voor het Tata-steelproject zei ze: ‘Ik wil het wel doen, maar ik kan het niet alleen.’ Steeds meer collega’s sloten zich aan en ondersteunden het project. Mede dankzij hen is het zo’n succes geworden. Het ging hier ook om een aantal jonge collega’s, die misschien niet uit zichzelf zo’n groot project zouden willen organiseren, maar ze bleken heel betrokken en inzetbaar.
5. Op welke manier is de docent een inspiratie voor (beginnend) docenten, leerlingen, studenten, collega’s en de omgeving buiten de school?
Vrijwel het enige dat Joan op social media doet, is vertellen over haar activisme. Ze merkt dat ze oud-leerlingen en jongere collega’s inspireert, want ze krijgt er reacties op. Verder zit ze in een actiegroepje met filosofiedocenten van andere scholen (Vossius bijv.) en zij vragen vaak hoe ik leerlingen zo ver krijg om mee te gaan naar acties of activiteiten.
6. Wat maakt de docent een vernieuwer in denken en doen? Brengt de docent bijvoorbeeld nog niet eerder uitgevoerde ideeën naar voren, zorgt voor vernieuwing van denkpatronen over afval, voeding, schoolgebouw, lesprogramma enz.
De hele klimaatclub probeert om de organisatie aan het jasje te trekken, maar nog met weinig succes. We willen bijvoorbeeld een duurzame kantine, maar daarover zegt de schoolleiding: ‘Kan niet’. Leerlingen geven dan op, maar Joan en haar collega’s niet. Ze merkt soms dat een lange adem helpt: er komt een groen schoolplein, (mede dankzij een oud-leerling met contacten binnen de gemeente).
Op de eerste bijeenkomst van de post-corona-klimaatclub (Corona hakte er flink in: er waren geen bovenbouwers meer die mee wilden doen, de meest enthousiasten hadden examen gedaan, de rest was erg individualistisch geworden door thuisonderwijs) zei rector Jeroen Bergamin: ‘Ik wil wel met jullie meedenken, maar alleen als jullie er leerlingen in betrekken.’ Toen heeft Joan begin 2023 een leuke excursie naar haar voormalige school in Heemstede (College Hageveld) georganiseerd, waar ze een ecologische tuin hebben aangelegd met de klimaatclub. Zo ontstond er direct een enthousiast groepje leerlingen. Ik heb de excursie breed uitgezet per mail, en via posters, zodat iedereen wist dat er weer een nieuwe klimaatclub was. Ze vindt het wel lekker dat de klimaatclub niet op haar taakplaatje staat: het voelt nu niet als een plicht, maar als een ‘roeping’/missie vanuit haarzelf. Bovendien kan ze gewoon ‘nee’ zeggen als de schoolleiding vindt dat de klimaatclub oud papier moet ophalen. Dat was van oudsher een belangrijke taak van de klimaatclub, maar dan denkt Joan: lekker makkelijk, en niet ontzettend zinvol. Bovendien waarschijnlijk niet heel statusverhogend voor leerlingen om alle lokalen rond te gaan voor oud papier… Ze wil de leerlingen een nuttige, leuke en sociale club bieden, waar ze iets van leren en waarin hun ideeën worden uitgevoerd (niet die van de schoolleiding)
7. Een duurzame docent heeft een brede/integrale opvatting van duurzaamheid. Hoe brengt de docent meerdere facetten van duurzaamheid bij elkaar binnen (vakoverstijgende) projecten en lessen?
Het Tata Steelproject was een samenwerking van aardrijkskunde, biologie, scheikunde, maatschappijleer en filosofie. En het idee kwam van leerlingen! We hielden een informatiedag met daarin alle aspecten van Tata Steel: er spraken jonge activisten van Urgenda, maar we hadden ook een voorlichter van Tata Steel zelf uitgenodigd om zijn visie op duurzaamheid te geven.
Achter de schermen heb ik ook bij het CvTE gewerkt aan meer ecologie in het lesprogramma. Zo krijgen nu alle vwo-leerlingen die de komende 4 jaar eindexamen filosofie krijgen les over eco-filosofen Timothy Morton en Bruno Latour.
In de lessen filosofie op het 4e Gymnasium krijgen alle derdeklassers les over burgerberaad en activisme in een lessenserie over democratie.
Momenteel studeer ik Nederlands en ik kies keuzevakken die iets met ecologie te maken hebben, zodat ik dat later ook in mijn lespraktijk Nederlands kan gebruiken. Ik wil zorgen voor meer klimaatromans als ‘Het tegenovergestelde van een mens’ van Lieke Marsman op de leeslijsten. Bovendien zouden de begrippen ecofobie en biofilie, en het ecokritisch lezen in het curriculum van elke middelbare school terecht moeten komen. (Simon C. Estok en Greg Garrard)
8. Hoe werkt de docent samen met de (school) omgeving en externe partijen? Denk aan het samenwerken met gemeenten, Natuur en Milieu Educatiecentra, waterschappen, lokale bedrijven, NGO’s en buurtbewoners.
Ik ben betrokken bij actiegroep ‘Kappen met Kolen’, en heb via de Toxic Tata Tour van Greenpeace Antoinette Verbrugge leren kennen. Zij is een van de belangrijkste strijders tegen (de meest vervuilende onderdelen) van Tata Steel Voor het project kwamen er mensen van Fridays for Future en Urgenda spreken. We hadden Benedicte Ficq uitgenodigd, en ze zou komen als de rechtszaak niet uitliep, maar die liep toch uit en nu hebben we een bezoek van haar tegoed.
Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van elke docent, is het wenselijk dat de jury zoveel mogelijk materiaal beschikbaar heeft. Daarom het verzoek om de duurzame inzet van de docent te illustreren met (beeld)materiaal. Dit kan door bijvoorbeeld lesmateriaal of foto’s uit de praktijk te uploaden. Filmpjes kan je toevoegen via een YouTube-link. Het delen van deze praktijkvoorbeelden is een grote plus!
Ik wil de powerpoint over het Tata Steelproject graag delen met iedereen! En hieronder een leuke foto van de excursie naar college Hageveld.