1. Hoe maakt de docent het onderwijs en daarmee de wereld duurzamer?
De docent waar het om gaat is Danielle Houtvast. Ze is leerkracht van groep 8 op OBS de Maaskei te Stein en ze werkt met een groep die de afgelopen jaren bekend stond als lastige en moeilijke groep. Ze heeft de afgelopen jaren steeds laten zien dat ze in staat is om een lastige groep te transformeren naar een goed samenwerkend geheel. De kinderen leren samen leven, spelen en werken. Ze maakt daarbij gebruik van de kaders en concepten van 'Boeiend Onderwijs. Ze maakt gebruik van de tools van systeemdenken waardoor de kinderen niet alleen leren voor de toets maar vooral leren het verschil te zien tussen hoofd- en bijzaken en oorzaak-gevolg relaties. Ze begint het jaar met aandacht voor de drie waarden die de school omarmt: 1. zorg goed voor jezelf 2. zorg goed voor de ander 3. zorg goed voor deze plek Met deze drie waarden legt ze de basis voor duurzaam leren en leven. (Zie hiervoor de publicaties van Guus Geisen 'Autopoiesis, perspectief op duurzaam, betekenisvol onderwijs' 2013 en 'Leren in een Levend Systeem' 2024). Duurzaamheid begint door te leren goed voor jezelf en elkaar te zorgen en dat bewust te verbinden met de plek dichtbij en veraf. Het thema voor de ontwikkeling van de groep: 'De groep van de toekomst'. De sfeer is slecht. De kinderen konden volgens de voorgaande leerkracht nog geen 5 minuten werken zonder afgeleid te worden. Het werd doorvaar snel druk in de groep waardoor de frustratie toenam omdat werk niet af was en de leerontwikkeling beperkt. Nu werken de kinderen zonder problemen een uur zelfstandig, is de sfeer beter maar nog steeds kwetsbaar. De resultaten op leergebied gaan goed vooruit. Maar het belangrijkste is dat de sfeer in de groep veel beter is. De kinderen kunnen meer rekening met elkaar houden en begrijpen wat er nodig is bij zichzelf en in de samenwerking om een betere sfeer te kunnen creëren.
2. Hoe betrekt de docent leerlingen en studenten actief bij duurzaam onderwijs?
De leerkracht heeft een mindmap gemaakt rondom het thema 'Groep van de toekomst' gebaseerd op de vijf architecturen van de school van de toekomst zoals beschreven in het boek 'Leren in een Levend Systeem'. Elk van deze architecturen krijgt aandacht in haar manier van werken. In het proces van deze groep is de architectuur van de gemeenschap nog niet behandeld. De kinderen weten wel dat er een verbinding is met de wereld, de gemeenschap en dat alles wat ze doen ook verbinding heeft met de gemeenschap. Er zijn echter eerst nog vaardigheden en inzichten te ontwikkelen op andere zaken. Deze zijn het fundament voor het verbinden met de gemeenschap. De leerkracht heeft een route uitgewerkt waarin de kinderen stap voor stap werken aan de ontwikkelingen van zichzelf en de groep. De tools die gebruikt worden zijn tools die de kinderen bij elk complex vraagstuk kunnen gebruiken. Deze ervaring biedt hen de mogelijkheid om vanuit vertrouwen te werken met de tools aan een vraagstuk rond duurzaamheid. Dit maakt de leerkracht ook bespreekbaar met de kinderen. De opbrengst van de tools en de opdrachten leiden tot een persoonlijke reflectie en een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP), ook van de leerkracht. Dus iedereen maakt een POP en op basis van de opdrachten wordt het POP elke keer verder verdiept.
3. Hoe helpt de docent leerlingen en studenten om zelf duurzame keuzes te maken en actie te ondernemen (handelingsperspectief)?
De leerkracht is zich bewust van de wereld buiten de klas en maakt met de kinderen de verbinding waar het kan. De basis is echter nog te kwetsbaar en dat vraagt veel aandacht voor hoe kinderen met zichzelf en elkaar omgaan. De sfeer in de groep is nu veel beter dan in het begin van het schooljaar. Na het advies voor het VO wordt nog hard gewerkt aan de ontwikkeling maar gaat de groep ook verder met het werken aan de voorbereiding van de afsluiting van het jaar (schoolkamp en musical). Dit organiseren de kinderen zelf als de basis sterk genoeg is. Daarnaast is het organiseren van deze activiteiten ook een geweldige kans om de kwaliteit van de sfeer te verhogen. In deze periode neemt de leerkracht samen met de kinderen het besluit hoe ze de laatste periode gaan invullen.
4. Hoe inspireert de docent anderen binnen én buiten de school om actief mee te doen aan de verduurzaming van het onderwijs?
De leerkracht deelt haar ervaringen in haar netwerk en inspireert haar collega's met haar ervaringen. De voorbeelden van de lesactiviteiten en de opbrengsten van de kinderen, de voorbeelden van de tools en hoe ze deze toegepast heeft zijn elke keer weer een inspiratiebron voor de collega's. Ze werkt bijvoorbeeld met de materialen van Toshiro Kanamori. Ze bekijkt de video met de kinderen en werkt vervolgens aan de opdrachten die de kinderen weer helpen om de sfeer in de groep te verbeteren. Het delen hiervan leidt elke keer weer tot acties bij andere leerkrachten. Zie afbeelding werkblad.
5. Met wie werkt de docent buiten de school samen?
Op dit moment ben ik niet op de hoogte met wie ze samenwerkt maar ze is zeer gericht is op het samenwerken met anderen buiten haar klas en school. Ze neemt al jaren deel aan het netwerk 'Boeiend Onderwijs voor gevorderden' en deelt elke keer haar inzichten en opbrengsten waardoor andere geïnspireerd raken. Ze heeft meerdere malen een zeer waardevollen bijdrage geleverd waaronder de jaarlijkse dag van de Duurzame Pabo.
6. Vertel waarom je deze docent waardeert en hoe deze docent jou inspireert in het verduurzamen van het onderwijs.
De leerkracht maakt van haar klas een grote inspirerende ruimte. Ze werkt heel bewust aan een veilige en rijke omgeving. Ze weet welke leerstof aangeleerd moet worden en daar werkt ze heel bewust aan. Maar ze besteedt ook veel aandacht aan de morele kant van ontwikkelingen. Waarom doen we wat we doen? Ze helpt de kinderen na te denken over hun gedrag en het maken van keuzes die leiden tot gedrag. Ze krijgt altijd de moeilijke klas, de groep waar iedereen tegenop ziet om mee te werken. Zij maakt er elke keer weer een mooie groep van die goed werkt en functioneert. Deze leerkracht werkt al jarenlang in groep 8. Ze is de beste leerkracht die je voor je kind zou kunnen wensen. Elke keer als ik vraag of ze interesse heeft om met de groep te werken aan een vraagstuk is ze bereid om met haar groep hier aandacht aan te besteden.. Alleen al voor deze voorbeelden verdient ze het om gewaardeerd te worden als duurzame leerkracht.